فضل گوید: به امام رضا علیه السلام گفتم: یونس بن عبدالرحمن(1) معتقد است که معرفت
اکتسابی است امام علیه السلام فرمودند: نه! درست نرفته، خدا بر هر شخصی خواهد ایمان می دهد و در برخی پابرجا است، و دربرخی هم عاریتی است.
ایمان پابرجا(2) آن است که خداوند هرگز آن را از او سِلب نمی کند، و ایمان عاریتی آن است که خداوند آن را به مرد می دهد و سپس آن را ازاو می گیرد.
1) یونس بن عبدالرحمن: (متولد بین سال های 105 تا 125 و متوفَی سال 208 هـ. ق) همان طورکه می دانیم فضل بن سهل که وزارت مأمون عباسی را داشت، وقتی که مأمون امام رضا علیه السلام را به مقام ولایتعهدی منصوب کرد از ترس این که در صورت به خلافت رسیدن امام رضا علیه السلام او از مقام وزارت خلع خواهد شد مخفیانه بر علیه امام توطئه می نمود، لذا ممکن است او از یونس عبدالرحمن که از وکلاء و خواص امام هشتم علیه السلام بوده می خواسته سعایت کند و نظر امام را به او بدبین نماید و امام هم جواب علمی و منطقی به او داده اند. و درباره ی یونس بن عبدالرحمن می توان گفت که او به دست خود هزار جلد کتاب نوشته که مهم تر ین آن ها عبارتند از: عِلَل الْحَدیث- اِخْتلافَ الْحَدیث- الجامِعُ الَکَبیر. و ابن ندیم می نویسد: وی از اصحاب امام کاظم علیه السلام و از موالی آل یقطین بود و علامه ی زمان خویش به شمار می رفت و صاحب تصنیفات بسیار درباره ی مذهب شیعه بود. او سی کتاب درباب امامت و ردّ بر غلات (کسانی که حضرت علی علیه السلام و بعضی از ائمّه علیهم السلام را خدا می دانستند) نوشته. شیعه او را در آن عصر هم چون سلمان فارسی در عصر رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم می دانند. او از معاصران حضرت صادق علیهم السلام و حضرت کاظم علیه السلام و حضرت رضا علیه السلام بوده است.
2) برای اطلاعات بیشتر درباره ی ایمان پابرجا و ایمان موقّت و عاریتی به مقدمه ی جلد اوّل اصول کافی و جلد سوّم اصول کافی کتاب ایمان و کفر مراجعه شود و ما به طور اختصار آن چه امام علیه السلام فرموده در زیر می آوریم: خدای عز وَ جل پیامبران را برای پیامبری آفرید و جز آن نباشد و اوصیاء و جانشینان آن ها را برای جانشینی و وصایت و جز آن نباشد و ایمان مردی را هم عاریت قرار داد اگر خواهد آن را ثابت و استوار گرداند و اگر خواهد از ایشان جداکند، و برای ایشان ثابت است گفتار خداوند تبارک و تعالی در سوره ی انعام آیه ی 98 “هُوَ الذی انْشَأَکمْ مِنْ نَفْسٍ واحِدَ ةٍ فَمسْتَقَرّ وَ مُسْتَودع قَدْ فَصَّلْنَا الْایاتِ لِقَوْم یَفْقَهُونَ ” اوکسی است که شما را آفرید از نفس واحدی پس برای شما قرارگاهی ثابت و مکانی موقت قرار داد هر آینه روشن قرار دادیم نشانه های خود را برای گروهی که می فهمند.
