امامت حضرت رضا علیهالسلام با دو دشواری مهم قرین گشته بود: از یک طرف، با رواج ترجمهی کتب فلسفی یونانی و جنبش پیروان ادیان دیگر در خردهگیری بر اسلام، عرصهی فرهنگی جامعه نیازمند ارشاد و هدایتگری بود و از سوی دیگر، ریاکاری این خلیفهی نابکار، در پوشیدن جامهی زهد و برگزیدن لقب «امام» برای خود، ابهامات زیادی در میان مردمان -، به ویژه شیعیان – پدید آورده بود.
در این شرایط، چنانکه دیدیم امام رضا علیهالسلام پا در میدان رزم فکری نهادند و در کانونهای پر تشتتی چون بصره و خراسان، پاسخگوی پرسشگران و علمای ادیان گشتند؛ و در عین حال به روشنگری اذهان مسلمانان در جهت افشای تزویرهای مأمون اقدام کردند. یکی از این روشنگریها، در جهت شناساندن مقام و شأن «امام» بود که به دلیل اهمیت موضوع، ترجیح داده شد متن کامل خطبهی مستدل و غرای حضرتش در این مورد، از کتاب «عیون اخبارالرضا» نقل گردد.
راقم این سطور، ترجیح میدهد که برجای هر گونه توضیح و تفسیری، از خوانندهی ارجمند تقاضا کند تا خود قوت کلام و روشنی استدلالهای مقام عظمای ولایت و امامت را دریابد.
