یهودیان

حضور یهودیان در ایران، سابقه‏ای بس کهن و به اندازه‏ی بنیان‏گزاری پادشاهی هخامنشی دارد(1) با این وصف، جدی‏ترین نشانه‏های حضور آنان به دوران اشکانیان (30 میلادی) و تاسیس حکومت‏های خودمختار یهودی در بین‏النهرین و غرب ایران بازمی‏گردد(2) محتملا در دوران ساسانی، اینان از امنیت نسبی – در مقایسه

با سایر ادیان – بهره‏مند بوده‏اند.

به هر حال، سراسر شرق ایران – همانند سایر نواحی کشور – شاهد حضور پراکنده‏ی یهودیان بوده است. اینان مطابق معمول سوداگران یا تاجرانی بودند که مسیر راههای بازرگانی غرب به شرق (جاده ابریشم) را درمی‏نوردیدند و البته تدریجا در مناطقی چون زرنگ و بست و حتی در ناحیه‏ی کوهستانی دور از دسترس چون غور در افغانستان، سکنی گزیدند(3) در روایات اسلامی، از مناظره‏ی میان شخصی موسوم به «رأس‏الجالوت» به عنوان پیشوای یهودیان با امام رضا علیه‏السلام سخن رفته است که حضور موثر اینان در خراسان بزرگ را نشان می‏دهد.

1) رک به «زرسالاران یهودی و پارسی»: ص 422.

2) رک به «همان»: ص 244؛ مهم‏ترین این دولت‏ها آدیابن بود.

3) رک به تاریخ سیستان، ص 24.