امام رضا، مامون، ولایتعهدی

در این بخش، سر آن است تا رویداد ولایتعهدی حضرت امام رضا علیه‏السلام از زاویه‏ای نوین بررسی و کاوش گردد. به واقع راقم این سطور بی‏گمان است که در درک این رخداد بی‏بدیل کاستی‏های مهمی افتاده و نگرشی کاملا انفعالی و غیرتاریخی، بر واقعیت‏ها پرده‏ای ضخیم انداخته است. نکته‏ی قابل ذکر این که راقم این سطور کوشش کرده تا با نگاهی تازه به احادیث و روایات بنگرد؛ نگاهی که مبتنی بر وارسی یک میراث تاریخی کهن است، نه از موضع رد یا قبول سلسله‏ی اسناد و امثالهم. به عبارت بهتر، در این چشم‏انداز نوین، احادیث اسلامی و شیعی، مجموعه‏ای گرانقدر از عناصر تاریخی را دربر دارند که فارغ از تعیین صحت یا سقم آنها به روش سنتی، نمایان‏گر برهه‏ای حساس از تاریخ اجتماعی جامعه‏ی اسلامی هستند.

در حقیقت، مجموعه‏ی احادیث، می‏توانند تاریخ‏نگار را در درک شرایط اجتماعی و سیاسی و اقتصادی جوامع پیشین امداد رسانند،…، و چه به جاست که همینجا از بینش وسیع شخصیتی چون علامه ‏مجلسی که به گردآوری مجموعه‏ی عظیم بحارالانوار دست زد،

تمجید شود؛ چه، با این کار، مایه‏های ارجمندی که به کار تاریخ می‏آیند، پیش روی ماست.