بررسی کارهای هرثمه

ما مدعی نیستیم که هرثمه به حکومت اخلاص داشته، و با بدگویی و سعایت از فضل و برادرش، درصدد رهایی آن از سقوط بوده است، بلکه ممکن است بیم شدید سران و فرماندهان، بر اثر برکناری طاهر بن حسین و طرد او از مقامات مهم مملکتی، و نصب حسن بن سهل به فرمانداری عراق به جای او، که به نظر و صوابدید فضل انجام گرفت، او را به این کار وادار کرده باشد، زیرا این رویداد موقعیت و سرنوشت همگی آنها را در معرض تزلزل و تهدید قرار داده بود، به راستی این خود نمونه روشنی از سیاست خودخواهانه و برتریجویانه فضل است، که در قبال کسانی که مظاهر قدرت نظامی و سیاسی حکومت به شمار می‏آمدند، اعمال می‏کرد، تا او و برادرش یگانه محور قدرت و نیرومندترین مردان دستگاه خلافت مخلصانه‏اش به حکومت، استحقاق آن را به دست آورده بود، حفظ کند، اما فضل توانست پیش از آن که هرثمه خود را به مأمون برساند، او را برضد وی بشوراند، و وقایعی که ذکر شد پس از آن به وجود آید.