شاید برای هر انسانی یکی از بهترین پرسش ها این باشد که بهترین و بدترین زندگی کدام است ؟ این پرسش را علی بن شعیب امام رضا صلوات الله علیه نقل می کند. وی می گوید: به خدمت امام رضا صلوات الله علیه مشرّف شدم و حضرت به من فرمودند:
«یا علی! من احسن الناس معاشا؟»
قلت: انت یا سیدی اعلم به منی.
فقال صلوات الله علیه: «یا علی من حسن معاش غیره فی معاشه. یاعلی من اسوء الناس معاشا؟»
قلت: انت اعلم.
قال: علیهالسلام من لم یعش غیره فی معاشه.
یا علی! احسنوا جوار النعم، فانها وحشیة ما نأت عن قوم فعادت الیهم.
یا علی! ان شر الناس من منع رفده، و اکل وحده، و جلد عبده».(1)
«ای علی! چه کسی بهترین زندگی را دارد؟»
عرض کردم: ای آقای من! شما داناتر از من هستید.
فرمودند:«ای علی ! کسی است که در کنار زندگی او دیگران خوش زندگی میکنند».
سپس فرمودند: «ای علی! چه کسی بدترین زندگی را دارد؟»
عرض کردم: شما داناتر هستید.
حضرت فرمودند: «کسی که از زندگی او دیگران نفعی نبرند».
سپس حضرت فرمودند: ای علی! با نعمتهای خدا به نحو خوب و پسندیدهای همراه باشید که همانا نعمتها گریزانند، هیچ نعمتی از مردم دور نمیشود که مجدداً به آنان رجوع کرده و بازگردند، (و زمانی که نعمتی از دست رفت دیگر باز نمیگردد). یا علی! همانا بدترین مردم شخصی است که یاری خود را از مردم منع کند، تنها بخورد (به تنهایی از اموالش استفاده کند) و بندهاش را بزند».
در حقیقت بهترین زندگیها آن است که دیگران در آن زندگی سهم داشته و از آن متنعّم شوند و سزاوار است هر مسلمانی به هر نحوی که برایش ممکن است دیگران را در زندگی و رفاه خود شریک کند، که
البته سهیم نمودن مردم انواع مختلف دارد؛ مثلا میتواند دیگران را به سفرهی خود حاضر نماید، یا با ساختن بنایی به عنوان مصرف عمومی و مکانهای عام المنفعه و یا حتّی به عنوان کسب، همچنین ایجاد اشتغال و به کار گرفتن سرمایه در مسیر تولید که افرادی از این طریق امرار معاش کنند و سربار جامعه نباشند و مانند این ها از کارهایی که به نحوی مردم را شریک در زندگی یک نفر میکند.
از طرفی انسانهای بخیل – یا به تعبیر علیّ بن موسی الرّضا صلوات الله علیه، بدترین انسانها – اگر لذّت بهره بردن دیگران از زندگی آنها را خود چشیده بودند، به یقین درک میکردند که لذّت همراهی و شرکت مردم در زندگی انسان به انواع مختلف از لذت فزونطلبی و ثروتاندوزی به مراتب بیشتر و مسرّت بخشتر است
از طرف دیگر یقین میکردند که سهم داشتن دیگران در زندگی ایشان برکت وسعت فوق العادهای در مال و زندگی و عمر، و سلامتی ایجاد خواهد کرد، چرا که برکت و بیبرکتی فقط به خواست و ارادهی اِلاهی خواهد بود و خداوند برکت را در قدوم مهمان و سهم داشتن دیگران از زندگیها قرار داده است.
1) تحف العقول: ص 471.
