پیشوای هشتم امام رضا صلوات الله علیه در باب تقدیر و تدبیر اِلاهی میفرماید:
«ان الله عزوجل قدر المقادیر و دبر تدابیر، قبل أن یخلق آدم بألفی عام».(1)
«همانا خداوند متعال تقدیر و محاسبات خود را مقدّر فرمود، و تدارک دید تدابیر و نظریات خود را دو هزار سال پیش از این که آدم را خلق نماید».
نکتهی آموزنده و ظریفی که از این فرمایش امام رضا صلوات الله علیه
استفاده میشود این است که اگر قرار باشد سرنوشت ما، قبل از خلقت خود ما معیّن شده باشد، پس چه معنا دارد که ما به لحاظ جلب توجّه و رضایت بعضی از انسانها ویا به خاطر خواستههای درونی خود و فزونی طلبیهای پوچ و بیمحتوا، همواره در کسب مال و مقام و هر گونه امیتازهای مجازی دنیوی، آن قدر حلال و حرام و حقّ و ناحق کنیم و آنچه را که مشیّت اِلاهی بوده، که از راه حلال به آن برسیم خود را گرفتار کرده و از راه حرام به آن نائل شویم؟
مثالِ آن داستان معروفی است، که روزی علی بن ابیطالب صلوات الله علیهما مرکب خود را برای لحظاتی به شخصی سپردند و به عنوان انعام دو درهم برای او در نظر گرفتند، ولی زمانی که مراجعت نمودند، ملاحظه فرمودند که آن شخص دهانهی افسار مرکب را دزدیده و فرار کرده است. بعد از پیگیری معلوم شد که آن افسار را به دو درهم فروخته و حضرت فرمودند: این دو درهمی که من خواستم با رضایت و به صورت حلال به او برسانم، او از راه حرام کسب نمود.
1) عیون اخبار الرّضا صلوات الله علیه ج 2 ص 31.
