از فرزند دروازه ی شهر علم نبوی یعنی امام رضا صلوات الله علیه سؤال شد که حدّ توکّل چیست؟
حضرت فرمودند:
«أن لا تخاف احد الا الله».(1)
«این که از هیچ کس به غیر از خدا نترسی».
یعنی، هر کسی که واقعا توکل به خدا داشته باشد، هیچگاه از کسی به غیر از خدا واهمهای ندارد و در تمام مراحل زندگی، هدف او جلب رضایت خداست؛ زیرا ایمان دارد به این که اگر توکّل او در حقیقت بر خدا باشد، خداوند برای اوبس است و به هیچ فردی نیاز ندارد؛ چنانچه خداوند متعال در قرآن میفرماید:
(فمن یتوکل علی الله فهو حسبه).(2)
هر کسی به خدا توکل کند خدا او را کفایت میکند.
البته توکل دارای درجایت است.از حضرت دربارهی این آیهی شریفه سؤال شد، فرمودند:
التوکل درجات، منها ان تثق به فی امرک کله فیما فعل بک. فما فعل بک کنت راضیا، و تعلم انه لم یالک خیرا و نظرا و تعلم ان الحکم فی ذلک له، فتتوکل علیه بتفویض ذلک الیه و من ذلک الایمان بغیوب الله، التی لم یحط علمک بها، فوکلت علمها الیه والی امنائه علیها و وثقت به فیها و فی غیرها».(3)
«توکل درجاتی دارد: یکی از آن درجات این است که در جمیع امور خود در آنچه که خداوند با تو میکند، اعتماد کنی و هر کاری با تو کرد، خشنود و راضی باشی و بدانی که در خیرخواهی و توجّه به تو کوتاهی نمیکند و بدانی که حکمت و صلاح در
همان بوده که انجام شده است و با واگذاری امور به او بر او توکّل کنی.
دیگر به این که علوم غیبی اِلاهی که علم تو به آن احاطه ندارد، ایمان و اعتقاد داشته باشی و علم به آن امور را به او و به امنای او واگذار نمایی و در آن امور غیبی و غیر از آنها بر او اعتماد کنی».
1) تحف العقول: ص 469.
2) سورهی طلاق: آیهی 3.
3) تحف العقول: ص 468.
