درود و سلام بر شما؛ ای خاندان نبوت و ای جایگاه رسالت! منزلگاهتان محل آیند و روند فرشتگان و فرودگاه وحی رحمان است؛ شما معدن رحمت حق و خزانهداران دانشید؛ شما در نهایت بردباری بوده و ریشههای کرامتید؛ شما درهای ایمان و امینان رحمانید؛ شما صاحبان خرد، دارندگان عقل کامل و حجتهای بالغهی خدا بر اهل دنیا و آخرتید؛ و شما حافظان اسرار الهی، حاملان کتاب ربوبی و اوصیای پیغمبر عالی مرتبت هستید.
هر کس که از طریق شما برگشت، از دین خدا خارج شد، و آن که همراه و همراز شما بود، به ریسمان قرب و هدایت دست یافت. حق با شما و در خاندان شما و از شما و به سوی شما و متوجه شماست. شما راهنمایان راه راست و گواهان دنیای فانی و شفیعان خانهی باقی هستید هر که به شما چنگ زند و پیروتان باشد، بهشت رضوان جایگاه اوست و آن که با شما به دشمنی برخیزد، چه بد جایگاهی در انتظار اوست.
چه شیرین است نامهایتان، چه گرامی است جانهایتان، چه بزرگ
است مقامتان، چه والاست منزلتان، چه صادق است وعدهیتان و چه نیکوست احسانتان!
همه از نور واحد و از شجرهی طیبه طوبی هستید. کلام و بنان و بیانمان از وصفتان عاجز و ناتوان است، و جز هیمنهای از آنچه که از شما الهامبخش وجودمان است، چیزی نداریم که ره توشهی دوستداران شما سازیم.
در این کتاب، سخن از زندگی هشتمین اختر درخشان آسمان ولایت و امامت حضرت علی بن موسی الرضا علیهالسلام است؛ همو که از سلالهی پاکان وارث علوم محمدی و اسرار علوی و از رهروان حرکت سرخ حسینی و از پویندگان راه صادق آل محمد صلی الله علیه و آله است. ایشان آن چنان بر قلهی علم و افتخار قرار دارد که در موارد بسیاری از او به عالم آل محمد صلی الله علیه و آله نام میبرند. مأمون نیز به امام علیهالسلام میگوید: به درستی که علوم اجدادت به شما منتهی شده است.(1)
اهلبیت علیهمالسلام آرمانهای همیشه زندهی مردمند و هماره از زبان دل آنان سخن گفته و نسبت به آنان عاطفههای بسیار نشان داده و در تنگناها به کمک آنان شتافتهاند. امام رضا علیهالسلام نیز در عصر خویش، نماد اهلبیت و سرپرست و مولای مردم بودند. مردم از هر جهت ایشان را دوست داشتند و برای وی احترام خاصی قایل بوده و نسبت به مکتب و راه او
به نوعی تسلیم بودند. بسیاری از مردم به او تقرب میجستند، زیرا همهی ارزشها و اصالتهای اسلامی و قرآنی را در او یافته بودند و او را از همهی جهات حیات سیاسی، اجتماعی، دینی و اقتصادی، پناهگاه خویش میشناختند. احساس همدلی و همزبانی آنان با اهلبیت، منطبق با زبان فطرتشان بود.
امام علیهالسلام در حل مشکلات مردم کوشا بودند، حاجت حاجتمندان را روا میساختند و بحق مصداق بارز «سلام بر فریادرس بیچارگان» بودند. از جلوههای مردم دوستی امام رضا علیهالسلام این است که همیشه سعی میکردند با دیگران غذا میل کنند و در شرح حال ایشان نوشتهاند حتی در ساعات آخر، با این که از درد و رنج زهر بیتاب بودند و آفتاب عمرشان در حال غروب بود، برای اینکه خدمتکاران دست از غذا نکشند و گرسنه نمانند، دستور دادند سفره گستردند و خود با همان حال بر سر سفره حاضر شده و با مشقت و زحمت چند لقمهای برداشتند.(2)
آنچه در تاریخ زندگی معصومین علیهمالسلام به ویژه امام رضا علیهالسلام برای ما مهم و آموزنده است، تنها شناخت زندگانی و رفتار آنها نیست، بلکه شناخت روش زندگی و رفتار اجتماعی آن بزرگواران و چگونگی موضعگیری اجتماعی و سیاسی و شیوهی فعالیتهای
فرهنگی آنان است. امامان، شیوهی زندگی اجتماعی، مواضع سیاسی و شیوهی مبارزاتی خویش را براساس سنجش دقیق اوضاع و احوال و شرایط زمانی، ارزیابی امکانات و مقتضیات و محذورات، و متناسب با برخوردها و جبههگیریهای گوناگون مخالفان اسلام، تنظیم میکردند.
ما باید بکوشیم با نزدیک شدن به انوار هدایت، شور و شعوری افزونتر، عشق و اخلاصی عمیقتر، و تقربی والاتر به آن چشمههای همیشه جوشان پیدا کنیم و از فیوضاتشان بهرهمند گردیم.
بر این اساس، کتاب «پیشوای مهر» با نگاهی جوان پسند و امروزی، سیری در زندگانی امام هشتم علیهالسلام را در دستور کار خود قرار داده و در فصول ششگانه از تولد تا امامت، شرایط سیاسی – اجتماعی، شخصیت علمی و پرورش شاگردان برجسته، درسهایی از شخصیت اخلاقی و رفتاری، پرواز به سوی دوست و نمونهای از کرامات رضوی را مورد بررسی قرار داده و آن را با گلچینی از سخنان حضرت و مدایح رضوی و متون ادبی زینت داده و با تمام نارساییها، رهتوشهی دوستداران اهلبیت علیهمالسلام نموده است. امید که مقبول طبع بلند آنان قرار گیرد و پنجرهی دیدگانمان را که به سوی رهنمودهای سودمندشان گشودهایم، بینصیب نگذارد.
1) حلیة الابرار، ج 2، ص 301.
2) بحارالانوار، ج 49، ص 299.
