دانشمندان اسلامی مسائل گوناگون تاریخ اسلام را تاکنون به گونههای متفاوت به رشته تحریر درآورده و خطوط برجستهی این دوره از تاریخ بشریت را به عنوان نقطهی اوج تعالی انسانی به نحوی ترسیم کردهاند. پژوهشگران و اندیشمندان نصوصی را از میان انبوه یاداشتهای بجا مانده از گذشتگان برگزیده و هر یک بر اساس برداشتهای خود به تجزیه و تحلیل رویدادهای گذشته پرداختهاند، محققان شیعه نیز در این میان نقشی درخور ایفا کرده و با توجه به نگاشتههای دیگران و عنایات دوچندان به اخبار و روایات پیشوایان خود به کار پژوهش در تاریخ دست یازیدهاند؛ و انصاف را که به سهم خود در این راه گامهای ارزندهای برداشته و آثار سودمندی را به گنجینه گرانسنگ فرهنگ اسلامی افزودهاند.
آری، این سرایندگان توانای شیعه بودند که با دلهای آکنده از هزاران سوز و گداز حماسههای پرشور عاشورای حسینی را به رشتهی نظم آوردند، و بیانگر بلندای روح شهیدانی شدند که پیام جاودانه خونشان هماره در گوش زمان بازتاب خواهد داشت؛ و این سخنوران نامآور شیعه بودند که رنجنامههای برآمده از سویدای جانشان را در قالبهای بلاغت و شیوایی برای نسلهای آینده به یادمان نهادند؛ و همین تاریخنگاران بودند که تأمل و ژرفاندیشی در رویدادهایی که جسته و گریخته در این سو و آن سوی قلمرو مسلمین اتفاق میافتاد به ثبت آن پرداخته و سیمای خونرنگ تاریخ آکنده از جهاد و مبارزهی تشیع را با دستهای پراقتدار خود بر تارک زمانه نقش بستند؛ و همین آثار و نوشتهها بود که دستمایهای شد تا دیگران در پرتو آن به تجزیه و تحلیل وقایع و یافتن فلسفهی رخدادها بپردازند.
کتاب حاضر نمونهای از این آثار است که بر اساس نقلهای موجود بخشی از تاریخ شیعه را تحلیل کرده، و زندگانی هشتمین پیشوای تشیع حضرت ثامنالحجج علی بن موسی الرضا علیه آلاف التحیة و الثناء و جریانهای فکری و سیاسی عصر حضرتش را به نحوی گویا بازگفته است؛ گو این که تاکنون در این زمینه بحثهای چندی ارائه شده و انتشار یافته است، ولی مانع از این نست که یافتههای تازه و بررسیهای جدیدی پیرامون این دوره تهیه شود و به جامعهی اسلامی عرضه گردد.
بنیاد پژوهشهای اسلامی به عنوان یکی از نهادهای فرهنگی آستان مقدس حضرت علی بن موسی الرضا علیهالسلام بر خود لازم میداند که در راه نیل به اهداف علمی و پژوهشی، آثاری از این نمونه را تهیه و عرضه نماید، باشد که با مطالعه بیشتر در احوال ائمه اهلالبیت علیهمالسلام بیش از پیش نسبت به زوایای نهفتهی تاریخ اسلام آگاهی به دست آید.
بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی
