شرایط سیاسی – اجتماعی عصر امام هشتم

دوره‏ی 20 ساله روزگار امامت و رهبری امام ابوالحسن علی بن موسی الرضا علیه‏السلام را می‏توان به دو بخش تقسیم کرد:

بخش اول: از آغاز امامت تا سفر به خراسان؛ یعنی از سال 183 تا 201 ه. ق.

10 سال از مدت یاد شده را امام علیه‏السلام در روزگار هارون سپری کردند. این دوره از سال 183 تا 193 بود که از جهتی شباهت به روزگار امام زین‏العابدین علیه‏السلام دارد؛ یعنی نمی‏توانستند و مناسب نبود فعالیت پدر(1) را تکرار کنند. البته در این دوران سادات به قیام‏هایی مشغول بودند و

شخصیت امام علیه‏السلام نیز پشتوانه‏ی آنان بود.

امام علیه‏السلام از سوی دیگر به نشر فرهنگ اسلامی و تصحیح فلسفه‏ی سیاسی اجتماع و روانه کردن داعیان روشنگر، برای تحقق منظور یاد شده اقدام کردند.

8 سال دیگر، سالیانی بود که با مرگ هارون‏الرشید آغاز می‏شود (یعنی از سال 193) و تا مسافرتی الزامی امام به خراسان و مرو یعنی سال 201 ادامه می‏یابد.

این دوره با آغاز خلافت محمد امین (198 – 193) و خلافت مأمون همزمان است و از جهتی شبیه روزگار امام محمد باقر علیه‏السلام و امام جعفر صادق علیه السلام است، زیرا در این دوره کشمکش‏های فراوان و خونریزی‏های بسیار بر سر خلافت جریان داشت.

بخش دوم: از میانه‏ی سال 201 تا پایان عمر امام؛ یعنی آخر ماه صفر سال 203 ه. ق.

1) امام موسی بن جعفر علیه‏السلام سعی می‏کردند با ایجاد تشکیلات و حرکت‏های سری نظامی و سازماندهی سیاسی، با حکومت مبارزه کنند، که باعث شد امام را در زندان‏های طولانی و انفرادی حبس کنند امام 4 تا 14 سال در سیاهچال‏های زندان هارون به سر بردند.