با توضیحاتی که داده شد، موردی نیست که در انتساب این کتاب به امام علیهالسلام شک و تردید شود. زیرا طبق قاعده جاری شرایطی که برای استنباط احکام شرعی، و معرفت
اصول دین لازم است در غیر از این موارد ضرور نیست و چنانچه بنا باشد آن شرایط در غیر از آن موارد در نظر گرفته شود، درباره نسبت بسیاری از آثار و تألیفات به صاحبان آنها شک و تردید پدید میآید، زیرا راهی و دلیلی در اختیار نداریم که ما را به صحت انتساب آنها کاملا مطمئن سازد، علاوه بر این چون بسیاری از محققان شهرت را یکی از طرق اثبات شرعی شمردهاند. اشتهار این کتاب، صحت انتساب آن را ممکن میسازد، و اگر برای ما ثابت شود، که مقصود نجاشی در گفتار خود که نوفلی رسالهای از امام رضا علیهالسلام روایت کرده، همان رساله ذهبیه است، از نظر ما این مشکل حل شده است، و آنچه تأیید میکند که مقصود نجاشی همان رساله ذهبیه است این است که گفتهاند، در کتابخانه علامه عسکری در سامراء نسخهای خطی از طب امام رضا علیهالسلام وجود دارد، که راوی آن ابیمحمد حسن بن محمد نوفلی است.(1) البته این نظریه در صورتی درست خواهد بود که نوفلی رساله دیگری غیر از رساله ذهبیه از امام رضا علیهالسلام روایت نکرده باشد، وگرنه امر به ما نیز مشتبه خواهد بود، و ما نمیدانیم چه سبب موجه و معقولی در کار بوده که نجاشی در رجال خود، درباره کتابهایی که آنها را به اصحاب و راویان آنها نسبت داده، از هرگونه توضیح خودداری کرده و حتی نام این کتابها را نبرده و به ذکر «نسخه و یا رساله» اکتفا کرده است.
باری، این رساله بلیغ علمی از نفیسترین و گرانبهاترین مواریث اسلامی، در زمینه دانش پزشکی است، و بطور مختصر مشتمل بر رشتههایی از علوم پزشکی می‌باشد مانند علم تشریح، زیستشناسی (بیولژی) وظائفالاعضا (فیزیولژی) و علمالامراض (باکتریولژی) و بهداشت و جز آن می‌باشد، و بخش زیادی از طب پیشگیری را نیز بیان کرده است، همچنین شامل دانش شیمی و تغذیه و بسیاری از دانشهای دیگر می‌باشد.
امام رضا علیهالسلام این رساله را در حدود سال 201 ه برای مأمون خلیفه عباسی فرستاد، و در این زمان دانش پزشکی صورت علمی نداشت، و در حالت ابتدایی و اولیه، و بر اساس مداومت و تجربه بود، نه بر پایه اکتشافات علمی، همچنان در آن زمان هنوز وجود میکربها کشف نشده، و از چگونگی مواد مهم غذایی مانند ویتامینها آگاهی به دست نیامده بود، و از اکتشافات مهم دیگر پزشکی برای مبارزه با میکربها مانند
پنسیلین، و استرومایسین و اورومایسین و جز آنها در آن دوران خبری نبود.
این رساله در ظاهر ساده و هماهنگ با درک مردم آن زمان می‌باشد ولی در باطن عمیق و پیچیده است و نیازمند به بررسیهای علمی و مباحثات طولانی است، تا این که نکات و اسرار آن مکشوف، و با حقایق جدید علمی سنجیده و تطبیق شود(2)
1) طبالرضا مجموعه انتشارات «ملتقیالعصرین» شماره 2 ص 130.
2) همان مأخذ ص 20 ، 19.
