نخستین روایتی که در باب توحید از حضرت رضا علیهالسلام در پیش روی ما قرار دارد، این است که فرمود (من شبه الله تعالی بخلقه فهو مشرک، و من نسب الیه ما نهی عنه فهو کافر(1)، این حدیث رد صریحی است، بر کسانی که گفتهاند خداوند آدم را بر صورت خویش آفریده است، و آن را از پیامبر خدا صلی الله علیه و آله روایت کردهاند، و امام علیهالسلام در حدیث دیگری منشأ اشتباه این گروه را توضیح میدهد، چنان که حسین بن خالد نقل میکند، که گفته است:
به امام رضا علیهالسلام عرض کردم ای فرزند پیامبر صلی الله علیه و آله، مردم از رسول خدا صلی الله علیه و آله روایت میکنند، که فرموده است خداوند عزوجل آدم را بر صورت خویش آفرید.
امام علیهالسلام فرمود: خداوند آنان را بکشد، اینها جزء نخست حدیث را انداختهاند، و آن این است که پیامبر خدا صلی الله علیه و آله از کنار دو مرد که به یکدیگر دشنام میدادند، عبور فرمود و شنید، که یکی از آن دو به دیگری میگوید، خداوند چهره تو و هر کسی را که به تو شبیه
است، زشت گرداند، پیامبر صلی الله علیه و آله به او فرمود: یا عبدالله لا تقل هذا لأخیک، فان الله عزوجل خلق آدم علی صورته یعنی: ای بنده خدا این را به برادر خود مگوی، زیرا خداوند عزوجل، آدم را بر صورت او آفرید، بنابراین پیامبر خدا صلی الله علیه و آله آن مرد را از این که چنین ناسزایی میگوید، نهی میفرماید، زیرا این دشنام، متوجه آدم ابوالبشر میشود، و ضمیر متصل به کلمه صورته به همان مردی که مورد دشنام قرار گرفته است، بازمیگردد، نه این که به خداوند متعال ارجاع شود، تا اینگونه معنا کنند که: خداوند آدم را، بر صورت خویش آفریده است، حقتعالی از این سخن برتر و والاتر است و امام علیهالسلام با بیان حدیث قدسی: ما عرفنی من شبهنی بخلقی…(2) که از پیامبر خدا صلی الله علیه و آله روایت شده، این مطلب را تأکید میفرماید.
باری گفتگو از ذات مقدس حقتعالی، سخنی مشکل و دشوار است، اما در احادیث اهلبیت علیهمالسلام احساس میکنیم که خداشناسی و توحید حضرت باری، به سادگی،با فطرت انسانی هماهنگ می شود، و مسائل دشوار آن علیرغم محتوای فلسفی گسترده با تعبیرات دلپذیر و دیدگاههای روشن، ساده و روان و دلشنین میگردد.
1) هر کس خداوند متعال را به آفریدگان او تشبیه کند، مشرک است، و هر کس آنچه را که نهی شده به او نسبت دهد کافر است.
2) هر کس مرا به آفریدگان من تشبیه کند، مرا نشناخته است.
