مشهد، مرکز استان خراسان در شمال شرقی ایران به فاصله ی 892 کیلومتری تهران (از مسیر نیشابور- سبزوار و 916 کیلومتری از مسیر قوچان بجنورد قرار دارد.) ارتفاع این شهر ازسطح دریا 985 متر می باشد و جمعیّتی درحدود-/000 / 980 / 1 نفر طبق آخرین سرشماری که درسال 1375 انجام شده می باشد. این شهردرجلگه ی بین دو رشته کوه بینالود و هزار مسجد(1) قرارگرفته است. مشهد ابتدا دهکده ی کوچکی بود به نام (سناباد) که در 24 کیلومتری طوس قرار داشت. آن چه باعث پیدایش این شهر شد شهادت و مدفون شدن حضرت رضا علیه السلام بودکه در سال 203 هـ. ق واقع گردیده و به نام (مشهد الرّضا علیه السلام) نام گذاری شده است. این شهر قسمتی از شهر قدیمی طوس است. در شاهنامه ی فردوسی آمده است که: جمشید پادشاه کیان شهر طوس را بنا کرده و در حمله ی مغول آسیب فراوان دید تا این که در زمان سلسله ی صفویان با توجّه به مراقبت پادشاهان آن سلسله مجدّداً قد برافراشت و در دوره ی نادرشاه به اوج قدرت و عظمت رسیده و به عنوان پایتخت سلسله ی افشاریان
برگزیده شد.
آستان قدس رضوی عظیم ترین و باشکوه ترین اماکن مذهبی ایران است که در این شهر واقع شده است. هر سال میلیون ها مسلمان از سراسر این کشور و سایر کشورهای اسلامی برای زیارت تربت پاک و مطهّر آن بزرگوار به این شهر مشرّف می شوند. و امّا در ذکر تاریخ ساختمان حرم مطهّر آمده است که حمید بن قحطبه ی طایی فرمانده ی جنگ های بنی عبّاس علیه بنی امیّه از طرف منصور و مهدی دو تن از خلفای عبّاسی به حکومت خراسان منصوب شد. در این زمان میان نوغان و روستای سناباد باغی بزرگ برای خویش ساخت و در آن کاخی مجلّل بنا کرد که تا آغاز قرن چهارم هجری پا بر جا بوده. هارون که برای سرکوبی شورش های خراسان به طوس آمده بود بیمارشد و برای استراحت وگذران دوران بیماری خود همین باغ را برگزید ولی از این بیماری برنخاست و در سال 193 هجری درگذشت و او را در درون همین باغ دفن نمودند. پس ازآن پسرش بر بالای آرامگاه او بقعه هایی ساخت و در سال 203 هجری که حضرت امام رضا علیه السلام به وسیله ی مأمون به شهادت رسیدند. به دستور او آن حضرت را درکنار قبر پدرش هارون به خاک سپردند و ازان زمان به بعد مرقد مطهّر امام رضا علیه السلام زیارتگاه شیفتگان جهان تشیّع شد و به تدریج بر آبادانی اطراف آن افزوده گشت تا جای که بر اثر گستردگی، آبادانی های سناباد و نوغان را در خود ضمیمه کرد وبه صورت شهری آباد و بزرگ درآمد که آن را مشهد الرّضا علیه السلام خواندند (یعنی مکان شهادت امام رضا علیه السلام) و به مرور این نام در کلمه ی مشهد خلاصه شد. هم اکنون مشهد اولین و بزرگترین کلان شهر مذهبی ایران و دوّمین کلان شهر مذهبی جهان، بعد از مکه ی معظّمه و دوّمین کلان شهر ایران (بعد از تهران) است.
به نقل از تقویم هنری خراسان سال 1380
با اضافات و دخل و تصّرف و تصحیح متون ادبی ازمؤّلف
1) هزار مسجد: رشته کوه هزار مسجد که بلندترین قلّه ی آن 3200 متر ارتفاع دارد، شعبه های این کوه در مشهد به اژدر کوه و قره سلطان معروف است. در این کوه ستون های مرتفعی از سنگ بازالت (سنگهای آتشفشانیِ دانه ریز به رنگ خاکستری تیره یا سیاه را گویند) مشاهده می شود که از دور به مناره های مسجد شباهت دارند و ظاهراً به همین مناسبت، این کوه به کوه هزار مسجد معروف شده است. (پس فقط هزار به علّت ستون هایی زیاد از سنگ است نه عدد هزار، مانند “هزارپا” چون پاهای زیادی دارد به آن هزارپا گویند. به نقل از: دائرة المعارف فارسی جلد دوّم، بخش دوّم- انتشارات امیرکبیر به اهتمام دکتر غلامحسین مصاحب “.
