خداوند متعال به لحاظ این که خود سخاوتمندترین و بخشندهترین است از بندهای خشنود میشود که او هم سخاوتمند باشد و از صفت پست ِ بخل بپرهیزد.
حسن بن علی وَشّاء از علیّ بن موسی الرّضا صلوات الله علیه در این باره نقل میکند که فرمودند:
«السخی قریب من الله، قریب من الجنة، قریب من الناس، بعید من النار، و البخیل بعید من الله، بعید من الجنة، بعید من الناس، قریب من النار».
و سمعته یقول:«السخاء شجرة فی الجنة اغصانها فی الدنیا، من تعلق بغصن من اغصانها دخل الجنة».(1)
«انسان سخاوتمند به خداوند، به بهشت و به مردم نزدیک و از آتش دوزخ دور است و شخص بخیل از خداوند، از بهشت و از مردم دور است و به آتش دوزخ نزدیک است».
و شنیدم که حضرت میفرمودند: «سخاوت درختی است در بهشت که شاخههای آن در دنیا است و کسی که به شاخهای از
شاخههای آن دست یابد، داخل بهشت خواهد شد».
همچنین حضرتش در ضمن روایتی دیگر در نکوهش بخل فرمودند:
«لیس لبخیل راحة، و لا لحسود لذة، و لا لملول وفاء، و لا لکذوب مروة»(2)
«بخیل هیچ گاه راحتی ندارد و حسود از زندگی لذّتی نمیبرد و شخص دلتنگ و بیحوصله وفا ندارد، و دروغگو هیچگاه مروّت و جوانمردی ندارد».
پیشوای هشتم امام هشتم رضا صلوات الله علیه در بیان خصوصیّات افراد سخاوتمند و بخیل فرمودند:
«السخی یاکل من طعام الناس لیاکلوا من طعامه، و البخیل لا یاکل من طعام الناس لئلا یاکلوا من طعامه».(3)
«شخص سخاوتمند از غذاهای مردم که او را بدان دعوت میکنند میخورد که دیگران هم ازغذای او استقاده کنند، ولی بخیل از غذاهای مردم که او را بدان دعوت میکنند نمیخورد که دیگران هم غذای او را نخورند».
حضرتش دربارهی عاقبت بخل حضرت ضمن روایتی فرمودند:
«اول من یدخل النار، امیر متسلّط لم یعدل، و ذو ثروة من المال لم یعط المال حقه، و فقیر فخور».(4)
«اولین کسی که داخل آتش میشود، امیری است که حاکم بوده و عدالت ندارد و فرد ثروتمندی که به خاطر صفت بخل حقوق اموالش را پرداخت نمیکند و فقیری که فخر فروشی کند».
1) عیون اخبار الرّضا صلوات الله علیه ج 2 ص 12. بحارالانوار: ج 71 ص 352 ح 7.
2) احتمال دارد در اینجا تصحیفی شده باشد و عبارت صحیح چنین باشد: «لملوک و یا لمملوک».
3) عیون اخبار الرّضا صلوات الله علیه ج 2 ص 12، تحف العقول: ص 470.
4) عیون اخبار الرّضا صلوات الله علیه ج 2 ص 28.
